Društvo maslinara Bar nastavlja Elektronsku školu maslinarstva. Autor teme „Navodnjavanje maslina” je mr Marija Markoč, magistar upravljanja vodnim i zemljišnim resursima u poljoprivredi i doktorand Biotehničkog fakulteta Univerziteta Crne Gore iz oblasti maslinarstva.
Promjene trendova u poljoprivredi, težnja ka integralnom i organskom maslinarstvu, kao i sve uočljiviji uticaj klimatskih promjena, uslovili su potrebu za uvođenjem novih tehnika tokom protekle dvije decenije, kaže ona.
Navodnjavanje masline je znatno kompleksnija agrotehnička operacija nego što se to na prvi pogled čini. Stoga, ovaj tekst razmatra potrebe masline za vodom, određivanje vremena navodnjavanja i količinu potrebne vode, kao i odabir adekvatnog sistema i metoda navodnjavanja.
– Poznato je da je maslina tokom procesa evolucije razvila niz morfoloških osobina i prilagodila brojne fiziološke procese sušnim uslovima. Međutim, mnogobrojna istraživanja širom svijeta pokazala su da maslina, baš kao i svaka druga biljka, pozitivno reaguje na navodnjavanje u kritičnim fazama rasta i razvoja, što se ogleda u sveukupnom poboljšanju kvantiteta i kvaliteta ploda i ulja, ali i u povećanju vegetativnog prirasta. Navodnjavanjem se ostvaruje veća količina maslinovog ulja po jedinici površine, iako ona nije srazmjerna povećanju prinosa, jer je procenat ulja kod navodnjavanih maslina u plodu relativno manji – kaže ona, ističući da je jedan od problema sa kojim se maslinari često suočavaju alternativna rodnost masline, osobina karakteristična i za najzastupljeniju sortu u crnogorskim maslinjacima, žuticu. Istraživanja sprovedena u cijelom arealu rasprostranjenja masline pokazala su da se navodnjavanjem može smanjiti neujednačen prinos.
Prilikom koncipiranja kalendara radova u maslinjaku, jako je važno odrediti adekvatan termin navodnjavanja. Naime, u slučaju navodnjavanja u kasnijem jesenjem periodu, javljaju se negativne posljedice u vidu novog vegetativnog porasta prije zimskog mirovanja i time nedozrelih mladara koji su veoma osjetljive na niske zimske temperature.
– Navodnjavanje u prvom dijelu vegetacije poboljšava rast izboja, što uslovljava pojavu većeg broja cvjetova u narednoj godini (što je od izuzetne važnosti, budući da maslina cvjeta na jednogodišnjim ljetorastima), dok obezbjeđivanje dovoljne količine vode u periodu kasnog proljeća i ranog ljeta utiče na direktno povećanje prinosa. Prema preporukama Organizacije Ujedinjenih nacija za hranu i poljoprivredu (FAO), u slučaju kišovite zime, navodnjavanje treba primijeniti tokom i nakon odrvenjavanja endokarpa ploda (jul-septembar) – kaže ona.
Ukoliko je zimski period bio prilično sušan, navodnjavanje se primjenjuje u toku diferencijacije cvjetnih pupoljaka (rano proljeće), dvije do tri nedjelje prije cvjetanja (rano ljeto), tokom formiranja ploda (prvo navodnjavanje kada plod dostigne 1/3 veličine, a drugo navodnjavanje kada dostigne skoro maksimalnu veličinu) i tokom odrvenjavanja endokarpa.
Prema njenim riječima, navodnjavanje masline u periodu formiranja ploda utiče na uvećanje mase ploda, ali je period sazrijevanja duži. Kod uzgoja uljanih maslina, neophodno je prekinuti navodnjavanje na vrijeme, tj. omogućiti plodu da u potpunosti sazre u uslovima smanjene količne vlažnosti u zemljištu.
– Kod uzgoja crnih maslina, navodnjavanje u periodu dozrijevanja plodova je nepoželjno jer utiče na odlaganje tehnološke zrelosti ploda. Plod navodnjavanih maslina dostiže maksimalan sadržaj ulja nešto kasnije u odnosu na stabla koja se ne navodnjavaju. Takođe, kod navodnjavanih stabala promjena boje iz zelene u crnu je ravnomjernija – ističe ona.
D.S.

---

Količina vode zavisi od raznih faktora
Količina vode za navodnjavanje zavisi od raznih faktora, kao što su sortiment, starost stabla, količina padavina, temperatura vazduha, karakteristike zemljišta, sunčevo zračenje, tip sadnice, fenofaza razvoja itd.
– Stabla maslina nastala od sadnica dobijenih oživljavanjem reznica imaju veću potrebu za navodnjavanjem od stabala nastalih kalemljenjem. Maslina nikako ne smije biti opterećena većom količinom vode od potrebne, čak ni u kratkom vremenskom periodu tokom zimskog i pretproljećnog razdoblja, jer to dovodi do asfikcije (gušenje i truljenje korijenovog sistema), a negativno se odražava i na kvalitet maslinovog ulja. Usljed nedostatka vlage u zemljištu tokom cijele godine, plodovi masline ostaju sitni i smežurani, dok manjak vode za vrijeme cvjetanja uslovljava slabije zametanje plodova, što se negativno odražava na ukupan prinos – dodaje Markoč.


Zalivanje kapanjem najpopularniji način
– Danas postoji veliki broj savremenih rasprskivača koji se mogu postaviti na zalivni cjevovod na više načina, poboljšavajući mikroklimu zasada i ravnomjerno raspoređujući vodu unutar zone korijenovog sistema. Zalivanje kapanjem je najpopularniji način navodnjavanja pod pritiskom. Potreban je minimalan pritisak od svega 0,8 do 1,5 bara. Voda se postepeno dodaje pomoću kapljača direktno u zonu korjenovog sistema biljke, što je za maslinu naročito važno, s obzirom da se gro njenog korijenovog sistema rasprostire horizontalno, na dubini od 30 do 60 cm (laternalno prostiranje korijena i do 12 m). Glavni cjevovod je prečnika od 20 do 50 mm i iz njega se granaju razvodni cjevovodi prečnika 15 do 20 mm, koji se postavljaju uz redove stabala. Dužina cijevi se kreće oko 2.000 m/ha za maslinjake, dok broj kapaljki varira i kreće se od 1.500 do 2.500 kom/ha u maslinjacima.